«Արտյոմը շատ բարի էր, ընկերասեր, հայրենասեր: Համեստ էր, էությամբ հանգիստ էր փոքր տարիքից սկսած մինչև բանակ զորակոչվելը»,-«Փաստի» հետ զրույցում այսպես է որդուն նկարագրում Արտյոմի մայրիկը՝ տիկին Էմիլյան:
Դպրոցական տարիների ուսուցիչները, դասընկերներն իրեն որպես համեստ ու զուսպ մարդ են նկարագրում: Երբ հարցնում եմ, թե ինչի՞ հանդեպ է Արտյոմը հետաքրքրություն ունեցել, տիկին Էմիլյան արձագանքում է՝ իր առանձնահատուկ սերը տեխնիկայի և ավտոմեքենաների հանդեպ էր: «Մինչև բանակ զորակոչվելը միշտ ասում էր՝ ծառայության ժամանակ անպայման պետք է վարորդ լինեմ»: Իններորդ դասարանն ավարտելուց հետո Արտյոմն ուսումը շարունակել է Սպիտակի պետական քոլեջում: Դեռ մեկ տարի կար ուսումն ավարտելուն, երբ նա զորակոչվեց ժամկետային զինծառայության: Իսկ երբ հետաքրքրվում եմ ծառայությունն ավարտելուց հետո ունեցած նպատակների մասին, մայրիկն ասում է՝ դրանք այնքան շատ էին, ամեն անգամ հեռախոսով զրուցելիս անգամ Արտյոմը պատմում էր դրանց մասին, ասում՝ գալու եմ սա անեմ, ուզում եմ սա անել, բայց իր տարերքը մեքենաներն էին, ինչպես տիկին Էմիլյան է ասում, սիրում էր մեքենաները քանդել ու հավաքել:
Արտյոմը զորակոչվում է ժամկետային զինծառայության 2019 թ. դեկտեմբերի 17ին: «Շատ ուրախ էր, որ պետք է մեկնի ծառայության՝ երկու տարին տղաների համար ինչ է որ, ծառայենք, վերադառնանք ու ամեն մեկս մեր գործին անցնենք: Իսկ իմ մեջ, իհարկե, միշտ անհանգստություն կար: Իր հանդեպ ուշադիր եմ եղել, անհանգիստ էի, երբ ինչ-որ գործ էր ձեռնարկում կամ էլ ինչոր տեղ էր մեկնում»: Ինն ու կես ամսվա ծառայող էր Արտյոմը, երբ սկսվեց պատերազմը: Ծառայության ամիսների ընթացքում նա չի հասցնում արձակուրդ գալ, իսկ ծնողներն էլ նրան տեսնում են միայն երդման արարողության ժամանակ՝ 2020 թ. հունվարի 25-ին: «Ծառայության մասին առհասարակ ոչինչ չէր պատմում, իսկ երբ հարցեր էինք տալիս, ասում էր՝ ամեն ինչ լավ է: Եթե անգամ ինչ-որ բան իր դուրը չգար, երբեք այդ մասին չէր խոսում: Միշտ դրականի ու լավի մասին էր պատմում»:
Արտյոմը վարորդ էր, մայրիկն այսպես է բնութագրում որդու պարտականությունները՝ տղաներին տանում էր դիրքեր, իսկ հետո դիրքերից իջեցնում զորամաս: Արտյոմը ծառայում էր Մատաղիսում՝ 6-րդ պաշտպանական շրջանում: Զինվորական առօրյան խախտում է պատերազմը: «Արտյոմը դիրքերից իջել էր սեպտեմբերի 25-ին, հաջորդ օրը զանգահարեց, ավտոպարկում էր, ինչ-որ գործ էր անում մեքենաների հետ կապված: Սեպտեմբերի 27-ին իրենց բարձրացրել էին դիրքեր: Այդ օրն իր հետ չենք խոսել, պատերազմը սկսվելուց հետո մեր առաջին զրույցը եղել է սեպտեմբերի 28-ի գիշերը, զանգել է ուրիշի հեռախոսահամարով: Ես անհանգստացած հարցրեցի, թե ինչի՞ է ուրիշի հեռախոսահամարով զանգում, արձագանքեց՝ մա՛մ, հեռախոսս մնաց մեքենայի մեջ, չասաց, որ պատերազմ է: Բայց իր հայրիկն արդեն հասել էր Արցախ: Հասավ այնտեղ, օգնեց ուրիշ երեխաների, շատ վիրավորների օգնեց ու զոհվածների դուրս բերեց մարտի դաշտից, բայց մեր տղային չհանդիպեց:
Հայրիկն ուղևորվել էր ուղիղ Մատաղիս, բայց տղաները դիրքերում էին եղել, իրենց զորամասն արդեն գոյություն չէր ունեցել: Որքան կարողացել է, օգնել է վիրավորներին, տարհանել տղաներին, ու իրենց ասել են՝ գնացեք այստեղից: Ամուսինս պատերազմի հենց առաջին օրը մեկնել է Արցախ, հոկտեմբերի 6-ին վերադարձել՝ առանց Արտյոմին տեսնելու: Սեպտեմբերի 30-ին է եղել Արտյոմի ու հայրիկի վերջին հեռախոսազրույցը: Ամուսինս հարցրել էր՝ Արտյո՛մ ջան, ո՞ր հատվածում ես, Արտյոմս չի պատկերացրել, որ հայրիկը Մատաղիսում կլինի, պատասխանել է, որ զորամասում է: Նա էլ արձագանքել է՝ ես քո մոտ եմ, այստեղ զորամաս էլ չկա, դու ինձ ճիշտը չես ասում: Արտյոմն արդեն հասկացել էր, որ հայրիկն իր մոտ է գնացել, ասել էր՝ պա՛պ, ինչի՞ ես եկել, ես այստեղ եմ: Դա իրենց վերջին զրույցն է եղել: Երբ սեպտեմբերի 28-ին զանգահարեց, զրուցեցինք, իմ առաջին հարցն էր՝ Արտյո՛մ ջան, ո՞նց ես, հաց կերե՞լ ես: Պատասխանեց՝ մա՛մ, լավ եմ, հաց եմ կերել: Դա էլ իմ վերջին հեռախոսազրույցն էր Արտյոմիս հետ»:
Արտյոմը զոհվել է հոկտեմբերի 3-ին: «Մեզ ասում են, որ իր դեպքը եղել է այդ օրը՝ Մատաղիսի ամենաթեժ մարտերի ժամանակ: Դեպքի նախորդ օրը իջել են հանգստի, երեխեքին ասել են՝ վիրավոր զինվորներ կան, մեզ «դուխով» վարորդ է պետք, ո՞վ կգնա: Արտյոմն է գնացել, սա եղել է գիտակցված քայլ, քանի որ իմացել է, թե ուր է գնալու: Ինչ-որ բազա է եղել, հասել են այնտեղ, որ վիրավորներին տեղափոխեն մեքենայի մեջ ու իջնեն, նահանջի հրաման են ստացել: Երեխեքը չեն էլ հասել մեքենայի մոտ, անօդաչու սարքը հարվածել է, յոթ հոգի վիրավորվել է, ասում են, որ Արտյոմս վիրավոր է եղել: Շտապօգնության մեքենան մոտեցել է, սակայն չեն կարողացել տեղափոխել տղաներին, քանի որ թշնամին անդադար հարվածել է թե՛ տղաներին, թե՛ շտապօգնության մեքենային: Արտյոմս արնաքամ է եղել: Երկու ժամվա ճանապարհը դարձել է մի քանի ժամվա ճանապարհ, չեն հասցրել տղաներին բուժօգնություն ցույց տալ: Մեզ այսպես են ներկայացրել պատմությունը, մեր սեփական աչքով չենք տեսել»:
Մինչև հոկտեմբերի 7-ը Արտյոմի ընտանիքը որևէ տեղեկություն նրա մասին չի ունեցել: «Ում զանգում էինք, ում հեռախոսահամարները գիտեինք, երեխեքը խուսափում էին մեզ ինչ-որ բան ասել կամ հեռախոսին չէին պատասխանում: Հետո հեռուստացույցով իր անունը հայտնեցին, մեր հարազատներն այդպես իմացան: Ու սկսվեցին մեր ավելի դաժան օրերը: Հոկտեմբերի 7-ին մեզ ասացին, որ Արտյոմը վթարի է ենթարկվել, վիրավոր է, բայց բոլորը գիտեին, որ զոհվել է, բացի մեզանից: Մենք իմացել ենք հոկտեմբերի 11-ին, երբ գտանք Արտյոմին, երբ տեսանք նրան, իսկ երկու օր անց մեր տղայի հուղարկավորությունն էր: Աննկարագրելի, սարսափելի ցավ է, չգիտես, թե ինչպես մտքերդ ու բառերդ ի մի բերես ու պատմես, թե ինչ է եղել ու ինչպես»: Մայրիկն ասում է՝ երբեմն թվում է, թե այս ամենն ուղղակի երազ է: «Միշտ ասում էր՝ երկու տարի է, կծառայեմ, կվերադառնամ, ուրախանում էր, որ պետք է բանակ գնա: Չի խուսափել ծառայությունից, անգամ միտք չի ունեցել չծառայելու մասին»:
Նախորդ տարի Արտյոմի ընտանիքը Սպիտակում որդու հիշատակին «Սուրբ Հովհաննես» մատուռն է կառուցել, այն օծված մատուռ է: «Մեր պանթեոնում հուղարկավորված 21 տղաների հիշատակին ծառատունկ ենք կազմակերպել, յուրաքանչյուրի անունով ծառ տնկել: Հիմա Հայաստանի տարբեր անկյուններից գալիս են Սպիտակ, բարձրանում մատուռ, շրջում պուրակում»: Իսկ Արտյոմից հետո ընտանիքին ուժ տվողը Արենն է՝ Արտյոմի կրտսեր եղբայրը: «Մենք ապրում ենք հանուն Արենի, ապրելու ուժն ու իմաստը նա է: Ապրելու այլ նպատակ չենք տեսնում: Երբեմն ընկճվում ենք, նեղվում, բայց միայն Արենին տեսնելով՝ ուժ ենք ստանում: Անկախ մեզանից ենք այդ ուժը ստանում, որ կարողանանք իրեն ինչ-որ հարցով օգտակար լինել»:
Հ. Գ. – Արտյոմ Թումանյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն», 6-րդ ՊՇ «Անձնուրաց պաշտպան» մեդալներով։ Պարգևատրվել է նաև տարբեր ՀԿ-ների կողմից: Հուղարկավորված է Սպիտակ քաղաքի պանթեոնում:
