,2025թ․ մայիսի 5-ին Վիեննայում ԵԱՀԿ Մարդու իրավունքներին առնչվող համաժողովի շրջանակներում տեղի է ունեցել «Ինչպես է մարդու իրավունքների բացակայությունը ազդում Ադրբեջանի դատական համակարգի վրա» թեմայով քննարկում։ Այս մասին տեղեկացնում է Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնը։
«Միջոցառման իրենց ներդրումն են ունեցել «Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոն»-ը և Միջազգային իրավաբանների ասոցիացիան՝ «Մարդու իրավունքների և արդարադատության հայկական կենտրոն»-ի աջակցությամբ, ինչպես նաև «Արցախ միություն» և «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ները։ Միջոցառումը համախմբել էր միջազգային առաջատար իրավական փորձագետների՝ քննարկելու Ադրբեջանում մարդու իրավունքների համակարգված խախտումները և դրա ազդեցությունը դատական համակարգի և օրենքի գերակայության վրա։ Քննարկման ընթացքում հատուկ ուշադրություն դարձվեց պրոֆեսիոնալ փաստաբանների ճնշման, դատական ինստիտուտները զենքի վերածելու և հայ բանտարկյալների հետապնդման խնդիրներին։
Քննարկմանը բացման խոսքով հանդես եկավ Միջազգային իրավաբանների ասոցիացիայի Մարդու իրավունքների ինստիտուտի ներկայացուցիչ Էյն Մակդոնալդը՝ ներկայացնելով Ադրբեջանում դատական համակարգի վատթարացող վիճակը։ Անդրադառնալով Ադրբեջանում դատական անկախության բացակայությանը՝ նա մտահոգություն հայտնեց, որ գործադիր իշխանության կողմից չարդարացված ազդեցությունը և համակարգված միջամտությունները խանգարում են, որ դատական համակարգը կատարի իր սահմանադրական դերը։ Մակդոնալդը նշեց, որ Ադրբեջանի այս ճնշող գործելակերպը տարածվել է՝ թիրախավորելով ոչ միայն մարդու իրավունքների պաշտպաններին, այլև քաղաքականապես զգայուն գործեր պաշտպանող փաստաբաններին։ Նա առանձնակի ուշադրություն հրավիրեց Ադրբեջանում քաղաքական դրդապատճառներով և կեղծված մեղադրանքներով դատվող էթնիկ հայերի վիճակին։ Վախի և ահաբեկման մթնոլորտի պատճառով այս անձինք զրկված են արդյունավետ իրավական ներկայացուցչությունից, որը արդար դատաքննության կարևոր բաղադրիչ է։
Հայաստանի միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի ղեկավար տիկին Սիրանուշ Սահակյանը անդրադարձավ Ադրբեջանի դատական համակարգում արդարադատության կառուցվածքային մերժման հարցին։
«Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոն»-ի ղեկավար Սիրանուշ Սահակյանն անդրադարձավ Ադրբեջանի դատական համակարգում արդարադատության անտեսմանը։ Նա նշեց, որ հետևողականորեն մերժվել է պաշտպանյալների հետ իր հանդիպումը, որը խոչընդոտել է պաշտպանության կազմակերպմանը։ Սահակյանը նկարագրեց նաև Ադրբեջանում համատարած ինստիտուցիոնալ հայատյացությունը և ընդգծեց, որ որոշ կալանավորների հետ դաժանորեն են վարվել պետության կողմից նշանակված փաստաբանների ներկայությամբ կամ նույնիսկ նրանց հանցակցությամբ։ Իրավապաշտպանը զգուշացրեց Ադրբեջանի կողմից միջազգային մարդասիրական իրավունքի կոպիտ անտեսման մասին՝ նշելով, որ այս դատավարություններին ներգրավված դատավորները հայտնի են նախկինում քաղաքական դրդապատճառներով կայացրած իրենց վճիռներով, ինչը լուրջ կասկածներ է հարուցում նրանց անկախության և անկողմնակալության վերաբերյալ
Ֆիլիպ Քալֆայանը, որն այս միջոցառմանը ևս ներկայացնում էր «Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոն»-ը, մանրամասն անդրադարձավ Ադրբեջանում մարդու իրավունքների պաշտպանների համակարգված հետապնդմանը՝ հղում կատարելով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի բազմաթիվ վճիռներին, որոնք հաստատում են նման հետապնդումների քաղաքական դրդապատճառները։ Նա խոսեց հայ կալանավորների համար անկողմնակալ իրավական ներկայացուցչություն ապահովելու անհնարինության մասին՝ նշելով, որ ադրբեջանցի փաստաբաններն անկեղծորեն խոստովանում են, որ դատավարության ելքը նախապես որոշված է իշխանությունների կողմից։ Քալֆայանը ԵԱՀԿ մասնակից պետություններին կոչ արեց կիրառել Մոսկվայի մեխանիզմը՝ Ադրբեջանում մարդու իրավունքների խախտումները, հատկապես էթնիկ հայ կալանավորների նկատմամբ կատարվածները, հետաքննելու համար։
Քննարկումը վարում էր Աննա Մելիքյանը։ Նա անդրադարձավ Ադրբեջանում ավտորիտարիզմի խորացմանը՝ վկայակոչելով Amnesty International, Human Rights Watch, Freedom House և ՄԱԿ-ի խոշտանգումների դեմ կոմիտեի կողմից փաստագրված տվյալները։ Նա խոսեց նաև 2024թ․ նոյեմբերից ի վեր ճնշումների ուժգնացման, հակապատերազմական ակտիվիստների և սոցիալական մեդիայի օգտատերերի ձերբակալությունների, ինչպես նաև տրանսազգային ճնշման մարտավարության մասին, որն ուղղված է Ադրբեջանի սահմաններից դուրս այլախոհության դեմ։
Միջոցառման բանախոսներն ու ելույթ ունեցողները կոչ արեցին միջազգային դերակատարներին անհապաղ և համակարգված գործողություններ ձեռնարկել Ադրբեջանում արդարադատության, հաշվետվողականության և մարդկային արժանապատվության սկզբունքները պաշտպանելու համար»,- ասվում է հաղորդագրությունում։
